نماز

نمازهاى واجب 

نماز بهترین اعمال دینى است كه اگر قبول درگاه خداوند عالم شود، عبادتهاى دیگر هم قبول مى شود و اگر پذیرفته نشود اعمال دیگر هم قبول نمى شود. و همانطور كه اگر انسان در هر شبانه روز پنج نوبت در نهر آبى شستشو كند چرك در بدنش نمى ماند، نمازهاى پنجگانه هم انسان را از گناهان پاك مى كنند. و سزاوار است كه انسان نماز را در اوّل وقت بخواند و كسى كه نماز را پست و سبك شمارد مانند كسى است كه نماز نمى خواند. پیغمبر اكرم(صلى الله علیه وآله) فرمود: «كسى كه به نماز اهمیّت ندهد و آن را سبك شمارد سزاوار عذاب آخرت است»

روزى حضرت در مسجد تشریف داشتند مردى وارد و مشغول نماز شد و ركوع و سجودش را كاملاً بجا نیاورد، حضرت فرمودند: «اگر این مرد در حالى كه نمازش این طور است از دنیا برود، به دین من از دنیا نرفته است»

پس انسـان بایـد مواظب باشد كه به عجله و شتابـزدگى نمـاز نخوانـد و در حال نماز به یاد خدا باشـد و متـوجـه باشد با چـه كسـى سخـن مى گویـد و خـود را در مقـابل عظـمت و بـزرگى خداونـد عالـم بسیـار پست و ناچیز ببیند و اگر انسان در موقـع نماز كاملاً به این مطلب توجه كند، از خود بى خبر مى شود، چنانچه درحـال نماز تیر را از پاى مبارك امیرالمؤمنین (علیه السلام) بیرون كشیدند و آن حضرت متوجه نشدند و نیز باید نمازگزار توبه و استغفار نماید و گناهانى كه مانع قبول شدن نماز است، مانند حسد، كبر، غیبت، خوردن حرام، آشامیدن مسكرات و ندادن خمس و زكات و بلكه هر معصیتى را ترك كند. و همچنین سزاوار است كارهایى كه ثواب نماز را كم مى كند بجا نیاورد، مثلاً در حال خواب آلودگى و خوددارى از بول به نماز نایستد، و در موقع نماز به آسمان نگاه نكند و نیز كارهایى كه ثواب نماز را زیاد مى كند بجا آورد، مثلاً انگشترى عقیق بدست كند و لباس پاكیزه بپوشد و شانه و مسواك كند و خود را خوشبو نماید

نمازهاى واجب

شش نوع نماز واجب وجود دارد:

۱.نمازهاى یومیّه ۲.  نماز آیات ۳.  نماز میّت ۴.  نماز طواف واجب خانه كعبه (مانند نماز طواف در عمره تمتّع و عمره مفرده، و نماز طواف در حجّ تمتّع و نماز طواف نساء) ۵. نماز قضاى پدر كه بر پسر بزرگتر واجب است، و همین طور مادر بنابر احتیاط واجب. ۶.  نمازى كه به واسطه اجاره و نذر و قسم و عهد واجب مى شود.

نمازهای واجب یومیه

نمازهاى واجب یومیّه پنج است: ظهر و عصر; هركدام چهار ركعت. مغرب، سه ركعت. عشا، چهار ركعت صبح، دو ركعت. در سفر باید نمازهاى چهار ركعتى را با شرائطى كه گفته مى شود دو ركعت خواند.

وقت نماز ظهر و عصر

اگر چوب یا چیزى مانند آن را، راست در زمین هموار فرو برند صبح كه خورشید بیرون مى آید سایه آن به طرف مغرب مى افتد و هرچه آفتاب بالا مى آید این سایه كم مى شود و در شهرهاى ما در اوّل ظهر شرعى به آخرین درجه كمى مى رسد و ظهر كه گذشت سایه آن به طرف مشرق برمى گردد و هرچه خورشید رو به مغرب مى رود، سایه زیادتر مى شود. بنابراین وقتى سایه به آخرین درجه كمى رسید و دو مرتبه رو به زیاد شدن گذاشت، معلوم مى شود ظهر شرعى شده است. ولى در بعضى شهرها مثل مكّه كه گاهى موقع ظهر سایه به كلّى از بین مى رود بعد از آنكه سایه دوباره پیدا شد، معلوم مى شود ظهر شده است. چوب یا چیز دیگرى را كه براى معیّن كردن ظهر به زمین فرو مى برند شاخص گویند. نماز ظهر و عصر هركدام وقت مخصوص و مشتركى دارند: وقت مخصوص نماز ظهر از اوّل ظهر است تا وقتى كه از ظهر به اندازه خواندن نماز ظهر بگذرد. و وقت مخصوص نماز عصر موقعى است كه به اندازه خواندن نماز عصر، وقت به مغرب مانده باشد كه اگر كسى تا این موقع نماز ظهر را نخوانده، نماز ظهر او قضا شده و باید نماز عصر را بخواند. و مابین وقت مخصوص نماز ظهر و وقت مخصوص نماز عصر، وقت مشترك نماز ظهر و نماز عصر است، و اگر كسى در این وقت اشتباهاً نماز ظهر یا عصر را به جاى دیگرى بخواند، نمازش صحیح است. اگر پیش از خواندن نماز ظهر، سهواً مشغول نماز عصر شود و در بین نماز بفهمد اشتباه كرده است، چنانچه در وقت مشترك باشد، باید نیّت را به نماز ظهر برگرداند یعنى نیّت كند كه آنچه تا حال خوانده ام و آنچه را مشغولم و آنچه بعد مى خوانم همه نماز ظهر باشد و بعد از آنكه نماز را تمام كرد، نماز عصر را بخواند. و اگر در وقت مخصوص به ظهر باشد به احتیاط واجب نیّت را به نماز ظهر برگرداند و نماز را تمام كند، و دوباره آن را بخواند. نماز جمعه دو ركعت است و در روز جمعه جانشین نماز ظهر مى شود و در زمان حضور پیامبر(صلى الله علیه وآله) و امام معصوم (علیه السلام) و نائب خاصّ او واجب عینى است امّا در زمان غیبت كبرى واجب تخییرى است یعنى میان نماز جمعه و نماز ظهر مخیّر است ولى در زمانى كه حكومت عدل اسلامى باشد و نماز جمعه اقامه شود بهتر آن است كه نماز جمعه خوانده شود. احتیاط واجب آن است كه نماز جمعه را از موقعى كه عرفاً اوّل ظهر مى گویند تأخیر نیاندازند و اگر از اوائل ظهر تأخیر افتاد به جاى نماز جمعه نماز ظهر بخوانند. همانطور كه بیان شده است براى هریك از نمازهاى ظهر و عصر، و مغرب و عشا یك وقت مخصوص وجود دارد، كه اگر مكلّف عمداً نماز عصر را در وقت مخصوص ظهر یا نماز عشا را عمداً در وقت مخصوص مغرب بخواند نمازش باطل است. امّا اگر بخواهد نماز دیگرى مانند قضاء نماز صبح یا غیر آن را در وقت مخصوص ظهر یا مغرب بخواند نمازش صحیح است.

وقت نماز مغرب و عشاء

مغرب موقعى است كه سرخى طرف مشرق كه بعد از غروب آفتاب پیدا مى شود از بالاى سر انسان بگذرد. نماز مغرب و عشا هركدام وقت مخصوص و مشتركى دارند: وقت مخصوص نماز مغرب از اوّل مغرب است تا وقتى كه از مغرب به اندازه خواندن سه ركعت نماز بگذرد بنابراین اگر كسى مسافر باشد و تمام نماز عشا را سهواً در این وقت بخواند نمازش باطل است. و وقت مخصوص نماز عشا موقعى است كه به اندازه خواندن نماز عشا به نصف شب مانده باشد كه اگر كسى تا این موقع نماز مغرب را عمداً نخوانده باشد باید اوّل نماز عشا و بعد از آن نماز مغرب را بخواند و بین وقت مخصوص نماز مغرب و وقت مخصوص نماز عشا وقت مشترك نماز مغرب وعشا است كه اگر كسى در اینوقت اشتباهاً نمازعشا را پیش از نماز مغرب بخواند و بعد از نماز ملتفت شود نمازش صحیح است و باید نماز مغرب را بعد از آن بجا آورد. وقت مخصوص و مشترك كه معنى آن در مسأله پیش گفته شد براى اشخاص فرق مى كند مثلاً اگر به اندازه خواندن دو ركعت نماز از اوّل ظهر بگذرد وقت مخصوص نماز ظهر كسى كه مسافر است تمام شده و داخل وقت مشترك مى شود، و براى كسى كه مسافر نیست باید به اندازه خواندن چهار ركعت از اوّل ظهر بگذرد. اگر پیش از خواندن نماز مغرب سهواً مشغول نماز عشا شود و در بین نماز بفهمد كه اشتباه كرده است چنانچه تمام آنچه را خوانده یا مقدارى از آن را در وقت مشترك خوانده و به ركوع ركعت چهارم نرفته است باید نیّت را به نماز مغرب برگرداند و نماز را تمام كند و بعد نماز عشا را بخواند و چنانچه در وقت مختص مغرب بفهمد اشتباه كرده بنابر احتیاط واجب نمازش باطل است و اگر به ركوع ركعت چهارم رفته باید نماز عشا را تمام كند بعد نماز مغرب را بخواند. آخر وقت نماز عشا نصف شب است، و احتیاط واجب آن است كه براى نماز مغرب و عشا و مانند اینها شب را از اوّل غروب تا اذان صبح حساب كرد، و براى نماز شب و مانند آن تا اوّل آفتاب حساب كرد(۱). اگر به واسطه عذرى نماز مغرب یا نماز عشا را تا نصف شب نخواند بنابر احتیاط واجب باید تا قبل از اذان صبح بدون اینكه نیّت ادا و قضا كند بجا آورد.

وقت نماز صبح

نزدیك اذان صبح از طرف مشرق، سفیده اى رو به بالا حركت مى كند كه آن را فجر اوّل گویند وقتى كه آن سفیده در طرف مشرق و افق پهن و گسترده مى شود آن را فجر دوّم گویند كه اوّل وقت نماز صبح است و آخر وقت نماز صبح موقعى است كه آفتاب بیرون مى آید.

نماز آیات

نماز آیات به واسطه چهار چیز واجب مى شود: اول : گرفتن خورشید، دوم : گرفتن ماه ، اگر چه مقدار كمى از خورشید و ماه گرفته شود و كسى هم از آن نترسد. سوم : زلزله اگر چه كسى هم نترسد. چهارم : رعد و برق و بادهاى سیاه و سرخ و مانند اینها، در صورتى كه بیشتر مردم بترسند. نماز آیات دو ركعت است و در هر ركعت پنج ركوع دارد. دستور آن نیز این است كه انسان بعد از نیت تكبیر بگوید و یك حمد و یك سوره تمام بخواند و به ركوع برود و سر از ركوع بردارد و دوباره یك حمد و یك سوره بخواند. باز به ركوع برود تا پنج مرتبه ، بعد از بلند شدن از ركوع پنجم ، دو سجده نماید و برخیزد. ركعت دوم را هم مثل ركعت اول به جا آورد و تشهد بخواند و سلام دهد.همچنین مى تواند به جاى خواندن سوره تمام ، یك سوره را پنج قسمت كند و یك آیه یا بیشتر از آن را بخواند و به ركوع برود و سر بردارد و بدون این كه حمد بخواند، قسمت دوم از همان سوره را بخواند و به ركوع برود؛ همین طور تا پیش از ركوع پنجم سوره را تمام نماید.

آداب نماز آیات عبارتند از: 1 - در نماز آیات مستحب است كه به جاى اذان و اقامه ، سه مرتبه به قصد امید ثواب ، بگوید: ((الصلاة )) 2 - مستحب است كه نمازگزار بعد از ركوع پنجم و دهم بگوید: ((سمع اللّه لمن حمده )) 3 - مستحب است نمازگزار پیش از هر ركوع و بعد از آن تكبیر بگوید؛ ولى بعد از ركوع پنجم و دهم ، گفتن تكبیر مستحب نیست. 4 - مستحب است كه انسان پیش از ركوع دوم ، چهارم ، ششم ، هشتم و دهم ، قنوت بخواند و اگر فقط یك قنوت ، پیش از ركوع دهم بخواند كافى است . 5 - مستحب است كه حمد و سوره نماز آیات به (بلند) خوانده شود.. 6 - در نماز آیات مخصوصا براى كسوف خورشید مستحب است كه انسان نمازش را طول بدهد.7 - مستحب است كه در نماز آیات خصوصا در كسوف خورشید، سوره هاى طولانى مانند یس ، روم و كهف و امثال آن خوانده شود. 8 - مستحب است كه نمازگزار بعد از نماز آیات تا باز شدن قرص ، در محل نماز بنشیند و مشغول دعا و ذكر شود. 9 - اگر تا باز شدن قرص وقت است مستحب است كه نماز را دوباره خواند. 10 - مستحب است كه نماز آیات به جماعت خوانده شود. 11 - براى قضاى نماز آیات ، مستحب است كه نمازگزار غسل كند..

نماز میت

خواندن نماز میت بر هر مسلمانی (و هر کسی که در حکم مسلمان است) در صورتی که شش سال او تمام شده باشد، واجب است. نماز میت را باید پس از غسل کردن میت و حنوط و کفن کردن او خواند و اگر نماز میت پیش از اینها یا در بین اینها خوانده شود کفایت نمی‌کند. برای کسی که می‌خواهد نماز میت بخواند، لازم نیست شرایط لازم در نماز مانند طهارت بدن و لباس و غیره را دارا باشد یعنی کسی که می‌خواهد نماز میت بخواند، لازم نیست با وضو یا غسل یا تیمم باشد و بدن و لباسش پاک باشد و اگر لباس او غصبی هم باشد اشکال ندارد. اگر چه بهتر آن است که تمام چیزهایی را که در نمازهای دیگر لازم است رعایت کند.

آنچه در نماز میت واجب است، عبارتند از:

1-  قیام: یعنی کسی که نماز میت می‌خواند باید ایستاده نماز را به جا بیاورد مگر آنکه قادر به قیام نباشد.2-    نیت و قصد قربت: یعنی در موقع نیت میت را معین نماید و نماز را به قصد قربت بخواند.3-  استقبال قبله: کسی که بر میت نماز می‌خواند، باید رو به قبله باشد و واجب است میت را مقابل او به پشت بخوابانند به طوری که سر میت به طرف راست نمازگزار و پای او به طرف چپ نمازگزار باشد؛4-  تکبیرات پنج‌گانه: و این که این تکبیرات و دعاهای پشت ‌سر آنها را به طوری به دنبال هم بخواند که نماز از صورت نماز خارج نشود و موالات آن حفظ گردد. از میان واجبات ذکر شده، نیت و قیام برای فرد قادر و تکبیرات رکن نماز میت هستند و بقیه واجب‌ها غیر رکن هستند. نماز میت پنج تکبیر دارد؛ به این صورت که لازم است نمازگزار پس از تکبیر اول شهادتین بگوید و پس از تکبیر دوم صلوات بر محمد و آل وی بفرستد و پس از تکبیر سوم برای مؤمنین و مؤمنات دعا کند و بعد از تکبیر چهارم برای میت دعا نماید و به دنبال آن تکبیر پنجم را بگوید و به این ترتیب نماز میت اقامه می‌شود. البته نمازگزار هر چه قدر در دعاهای نماز جهد بیشتری داشته باشد، و دعا بیشتر نماید و نمازش را با تفصیل بیشتری به جای آورد فضیلت افزون‌تری خواهد داشت. با توجه به آنچه گفته شد، اگر نماز گزار پنج تکبیر به ترتیب زیر بگوید کافی است:

ابتدا نیت کند و تکبیر اول را بگوید و پس از آن بگوید:

«اشهد ان لا اله الا الله وأن محمداً رسول الله»؛ بعد تکبیر دوم را بگوید و پس از آن بگوید: «اللهم صل علی محمد وآل محمد»؛ بعد تکبیر سوم را گفته و پس از آن بگوید: «اللهم اغفرللمؤمنین والمؤمنات»؛ بعدتکبیر چهارم را گفته و پس از آن بگوید: «اللهم اغفر لهذا المیت» و اگر میت زن باشد، بگوید: «اللهم اغفر لهذه المیت»؛ و به دنبال آن تکبیر پنجم را بگوید. نظر فقها بر این است که هرگاه پس از دفن میت، علم حاصل شود که نماز میت خوانده شده اشتباه بوده است، چنانچه مدتی که موجب متلاشی شدن جسد می‌شود، نگذشته باشد، نبش قبر شده و نماز اعاده می‌گردد و الا بدون نبش قبر نماز بر میت خوانده می‌شود.نکته دیگر در اقامه نماز میت این است که نماز میت را می‌توان به صورت افرادی یا جماعت خواند و دیگر این که برای چند میت می‌توان به صورت مجموع یک نماز میت اقامه کرد که طبیعی است در این صورت مرجع ضمایر و نیت اقامه نماز را باید به مجموع میت‌ها در نظر بگیرند

نماز طواف واجب خانه كعبه

یكى از اعمال عمره و حج ، طواف است ، یعنى هفت دور گشتن به دور خانه خدا با شرایطى كه در مناسك حج آمده است ، بعد از تمام شدن طواف باید فورا ( بین آن دو فاصله نشود و تأخیر در حدّ متعارف مانعى ندارد)  دو ركعت نماز   به نیت نماز طواف مثل نماز صبح در كنار مقام ابراهیم بخوانند و نباید بین نماز وطواف فاصله بیفتد یا در جاى دیگرى غیر از مقام ابراهیم خوانده شود. بلند یا آهسته خواندن نماز طواف، جائز است و در آن خواندن هر سوره اى نیز جائز است هر چند مستحب است در ركعت اول بعد از حمد، سوره توحید و در ركعت دوم «قل یا أیّها الكافرون» خوانده شود .در نماز طواف و نیز سایر نمازها ی مربوطه ، جلوتر بودن یا برابر ایستادن زن و مرد در نماز، به صحت نماز ضرر نمى زند.

شك در نماز طواف و خواندن آن

اگر كسى در اثناى سعى یا بعد از آن شك كرد كه آیا نماز طواف را خوانده یا نه، به شكش اعتنا نكند.

اگر كسى قبل از شروع در سعى شك كرد كه آیا نماز طواف را بجا آورده یا نه، باید آن را بجا آورد.

اگر كسى بعد از تمام شدن نماز، شك كند كه آیا آن را درست خوانده یا نه، به شكّش اعتنا نكند.

نماز قضاى پدر ومادر

 پس از مرگ پدر یا مادر بر پسر بزرگتر او واجب است نماز و روزه هایى را كه پدر یا مادر به خاطر عذرى بجا نیاورده باشد، آن نماز و روزه ها را قضا كند.اگر پسر بزرگتر نمى داند كه از پدر یا مادرش نماز و روزه اى قضا شده یا نه، چیزى بر او واجب نیست و تفحّص و جستجو نیز لازم نمى باشد.بر پسر بزرگتر واجب است نمازها و روزه هایى كه والدین بر اثر عذر شرعى ترك كرده و موفّق بر قضاى آن نشده اند را بجا آورد، و نسبت به غیر آن وظیفه اى ندارد. مگر اینكه وصیّتى كرده باشند كه مطابق آن باید عمل كرد. هر چند در صورت امكان شایسته است فرزندان نسبت به آنچه بر آنها واجب نیست نیز اقدام كنند.قضاى نماز و روزه پدر كه بر پسر بزرگ واجب است، با فوت وى پس از فوت پدرش، بر پسر و یا برادر او واجب نمى‏شود.

منبع مطلب www.parsnaz.com